Η Αρχαία Κήρινθος

Η αρχαία πόλη της Κηρίνθου δεν βρισκόταν στη θέση της σημερινής Κηρίνθου, αλλά σε μικρή απόσταση Bορειοανατολικά του σημερινού Mαντουδίου. Η Κήρινθος ιδρύθηκε από τον Κόθο, τον αδελφό του Ίωνα,και υποδηλώνει την πρώιμη εγκατάσταση Ιώνων στον τόπο από τους προϊστορικούς χρόνους. Ο μύθος του αργοναύτη Κάνθου από την «έφαλο», κατά τον Όμηρο, Κήρινθο, που περιπλανήθηκε και πέθανε στις ακτές της Λιβύης, φανερώνει τη συμμετοχή της Κηρίνθου στον Ευβοϊκό αποικισμό καθώς επίσης και σε άλλες περιοχές.

Η Κήρινθος πρέπει να έπαιξε σημαντικό ρόλο στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην Εύβοια, αφού εκεί σημειώνεται η εξέγερση των «κακών», κατά το χαρακτηρισμό του αριστοκράτη ποιητή Θέογνη, οι οποίοι και κυρίευσαν την πόλη, οδηγώντας τη στην ιστορική αφάνεια. «…Αλίμονο στην ανημποριά μας. Χάθηκε η Κήρινθος, και του Ληλάντου τα καλά αμπέλια καταστράφηκαν. Στην εξορία ζούνε οι καλοί και οι κακοί την πόλη διαφεντεύουν. Μακάρι να εξαφάνιζε ο Δίας τη γενιά των Κυψελιδών…».

Η Κήρινθος ονοματίζεται στον κατάλογο πλοίων του Ομήρου. Η πόλη ήταν γνωστή στον Πτολεμαίο και τον Στράβωνα, αν και τότε είχε χάσει την σημασία της αφού νωρίς έχασε την ανεξαρτησία της στην Ιστιαία.

Την εποχή του χαλκού η Εύβοια κατοικούταν από το αρχαιοελληνικό φύλο των Αβάντων. Ο Όμηρος αναφέρει πως οι Άβαντες συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο στο πλευρό των Αχαιών. Αναφέρει μάλιστα πως είχαν ιδρύσει ήδη τις πόλεις Χαλκίδα, Ερέτρια, Ιστιαία, Κήρινθος, Δίον, Κάρυστο, και Στύρα. Την περίοδο των μεγάλων μετακινήσεων στον ελλαδικό χώρο οι Άβαντες εκτοπίστηκαν ή συγχωνεύτηκαν από άλλους Ίωνες. Οι Ίωνες της Εύβοιας χωρίστηκαν σταδιακά σε δύο ισχυρά κράτη, της Χαλκίδας στο βορρά και της Ερέτρειας στο κεντρικό τμήμα του νησιού. Νοτιότερα, στην περιοχή του όρους Όχη είχαν εγκατασταθεί Δρύοπες προερχόμενοι από την περιοχή που αποτέλεσε τα μετέπειτα χρόνια τη Δωρίδα. Κυριότερη πόλη των Δρυόπων ήταν η Κάρυστος.

Οι πόλεις της Εύβοιας κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. είχαν εξελιχθεί σε μεγάλες εμπορικές δυνάμεις της περιοχής. Φημίζονταν επίσης για τα κεραμικά τους. Κατά τον αιώνα αυτόν οι Ευβοείς άρχισαν να δημιουργούν αποικίες, αρχικά στη Χαλκιδική και στη συνέχεια στην Κάτω Ιταλία, στην οποία ίδρυσαν τις πρώτες ελληνικές αποικίες. Πρώτη αποικία των Ευβοέων στην Ιταλία ήταν οι Πιθηκούσσες σε ένα νησί ανοικτά της Νάπολης, ενώ λίγα χρόνια μετά ίδρυσαν στην απέναντι ακτή την Κύμη.

Η Κύμη έγινε βάση για την ίδρυση νέων αποικιών, όπως ήταν η Ζάγκλη, το Ρήγιο και η Νάξος. Σύμφωνα με μία διαδεδομένη άποψη, οι Ευβοϊκές πόλεις της Κάτω Ιταλίας διέδωσαν το δικό τους αλφάβητο στην περιοχή, το οποίο εξελίχθηκε στη συνέχεια στο Λατινικό αλφάβητο. Σύμφωνα με την ίδια άποψη, οι Ευβοϊκές πόλεις χρησιμοποιούσαν μία παραλλαγή του ελληνικού αλφαβήτου, που αποκαλείται Ευβοϊκό ή Χαλκιδαϊκό αλφάβητο, το οποίο είχε παρόμοια μορφή με το σημερινό Λατινικό.

Η αρχαία πόλη Κήρινθος βρίσκεται σε λόφο, νότια της παραλίας της σημερινής Κρύας Βρύσης, στις ανατολικές ακτές της βόρειας Εύβοιας. Ήταν χτισμένη σε πανέμορφη τοποθεσία, σε λόφο πάνω από την θάλασσα, ο οποίος κάποτε σχημάτιζε χερσόνησο. Λόγω της θέσης της ο Όμηρος της αποκάλεσε «έφαλος» (πάνω από την θάλασσα), ενώ ο Σκύμνος «ενάλια» (μέσα στη θάλασσα). Το όνομα της πόλης πιθανόν να προέρχεται από το λουλούδι Κήρινθος.

Η πρώτη γραπτή αναφορά για την πόλη γίνεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα, όπου και χαρακτηρίζεται ως «έφαλος», δηλαδή χτισμένη πάνω στη θάλασσα. Η πόλη ήταν ήδη γνωστή από τα χρόνια της Αργοναυτικής Εκστρατείας, μιας και ο Κάνθος, γιος του Κάνηθου και εγγονός του Αβαντα, βασιλιάς της πόλης, συμμετείχε σε αυτή. Ο Κάνθος πέθανε αναζητώντας τον Ηρακλή στις ακτές της Λιβύης, χωρίς να ξαναδεί την πατρίδα του.

Σύμφωνα με το μύθο, ιδρυτής της πόλης ήταν ο Κόθος. Ο Κόθος επισκέφτηκε το μαντείο των Δελφών για να ζητήσει τη συμβουλή του σχετικά με τον αποικισμό που σχεδίαζε στην Εύβοια. Το μαντείο του απάντησε ότι για να πετύχει η αποστολή θα έπρεπε να αγοράσει γη από το νησί. Όταν έφτασε στην Εύβοια και περπατούσε στην παραλία είδε κάτι παιδιά να παίζουν και έκατσε μαζί τους. Ο Κόθος τους έμαθε νέα παιχνίδια, και μόλις είδε ότι άρεσαν στα παιδιά, τους πρότεινε να τους τα πουλήσει για μια χούφτα χώμα.

Σύμφωνα με ερευνητές, ιδρυτές της πόλης ήταν Θεσσαλοί της Ιστιαιώτιδας, που διώχτηκαν από την πατρίδα τους, πέρασαν στην Πελοπόννησο, και από εκεί πάλι διωγμένοι βρέθηκαν στην Εύβοια. ρχηγός των Θεσσαλών ήταν ο Νηλέας. Περνώντας από την Θήβα, παντρεύτηκε τη κόρη του Αμφίωνα και της Νιόβης, Χλωρίδα. Κατόπιν εγκαταστάθηκε στη Μεσσηνία όπου ίδρυσε την Πήλο, και μετά τον πόλεμο με τον Ηρακλή σκοτώθηκε αυτός και τα παιδιά του. Ο μόνος που γλύτωσε από τα παιδιά του ήταν ο Νέστορας. Ο Νέστορας πέρασε στην Εύβοια, και αφού ίδρυσε την Κήρινθο, έδωσε στο διπλανό ποτάμι το όνομα του πατέρα του.

Είναι άγνωστο το πως ή το πότε καταστράφηκε η Κήρινθος. Το σίγουρο είναι ότι μετά τους Τρωικούς πολέμους η πόλη τυλίγεται από σιωπή. Τα ερείπια της αρχαίας Κηρίνθου εντοπίζονται από τους μελετητές στις θέσεις Κρύα Βρύση, Πελέκι και Άγιος Ηλίας, ενώ στη θέση Ταμπούρι υπάρχουν άφθονα ίχνη κλασσικής οχύρωσης. Ορισμένοι μελετητές εικάζουν ότι η ομηρική Κήρινθος καταστράφηκε κατά τον Ληλάντιο πόλεμο.