Η Μονή αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο (θαλασσινό προστάτη και αντικαταστάτη κατά κάποιον τρόπο του Ποσειδώνα) γιορτάζει τόσο στην επίσημη γιορτή του Αγίου (6η Δεκεμβρίου) όσο και την 20η Μαΐου επέτειο της ανακομιδής των λειψάνων Του. Την ημέρα αυτή πανηγυρίζει η Μονή μέσα στο καταπράσινο μαγευτικό ανοιξιάτικο τοπίο, τέτοιο σαν κι αυτά που μόνο το νησί της Εύβοιας ξέρει να προσφέρει. Η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται είναι πράγματι μαγευτική, βρίσκεται 200 μετρά ψηλότερα από τη θάλασσα έχοντας θέα όλο τον Ευβοϊκό αλλά και τις ακτές της Βοιωτίας.

Στην περιοχή της μονής Γαλατάκη, πολλοί μελετητές τοποθετούν την αρχαία πόλη των Αιγών. Σύμφωνα με το Λατίνο Στάσιο η πόλη βρισκόταν στην ακροθαλασσιά μια που την αναφέρει ως humiles Aegas=χαμηλότοπες. Μάλιστα ο Στράβων υποστηρίζει πως ο Όμηρος αναφέρεται στις Αιγές της Εύβοιας (Ιλιάδα Ν 21) όταν λέει ότι ο Ποσειδώνας ήρθε στις Αίγες όπου στο βάθος της θάλασσας βρισκόταν το παλάτι του. Στην αρχαία πόλη υπήρχε σημαντικό ιερό του θεού της θάλασσας και οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι στα ερείπια του ιδρύθηκε η Μονή Γαλατάκη, 

Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή το όνομα «Γαλατάκη« προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από τον πρώτο μετά τον 10ο αιώνα κτήτορα, που ήταν κάποιος πλοίαρχος καταγόμενος από το Γαλατά της Κωνσταντινούπολης (είναι πολύ πιθανό να ονομαζόταν Γαλατάκης). Λέγεται, λοιπόν, ότι ο εν λόγω καπετάνιος κινδύνεψε να ναυαγήσει στα νερά της περιοχής και σώθηκε μετά από τη Θεία επέμβαση του Αγίου, ο ναός του οποίου βρισκόταν εκεί και η ύπαρξη του ήταν γνωστή στον πλοίαρχο. Ο καπετάνιος μετά από τη διάσωση επισκέφθηκε την ερειπωμένη τότε Μονή και αφού προσκύνησε απεφάσισε να ανοικοδομήσει το Μοναστήρι. Η απόφαση του υλοποιήθηκε λίγο καιρό αργότερα και ο ίδιος έζησε το υπόλοιπο της ζωής του σα μοναχός στη Μονή που πήρε το όνομα του.

Κατά μία άλλη εκδοχή το όνομα προέρχεται από τα πολλά και παραγωγικότατα ποίμνια γαλακτοφόρων ζώων, που υπήρχαν κάποτε στη περιοχή αυτή. Ωστόσο κι άλλες - αρχαιότερες - εκδοχές έχουν ειπωθεί και δημοσιευθεί, όπως από την αρχαία γιορτή «Γαλάξεια» ή κι από την Γαλάτεια, τη σύντροφο του κύκλωπα Πολύφημου γιου του Ποσειδώνα.

Το καθολικό της μονής είναι ένας σταυροειδής, τετρακιόνιος, εγγεγραμμένος, τρίκογχος ναός με νάρθηκα στον νότιο τοίχο του οποίου έχει προσαρτηθεί παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Από το παρεκκλήσιο υπάρχει μυστική δίοδος που οδηγεί σε κρυψώνα στην οροφή του ναού, που χρησίμευε ως καταφύγιο των μοναχών κατά τις μουσουλμανικές και πειρατικές επιδρομές. Το καθολικό, που είναι χτισμένο με το αθωνικό τυπικό, σύμφωνα με την επιγραφή κτίστηκε το 1576 και η αγιογράφηση του έγινε το 1586 με χρήματα του άρχοντα Φραγκομουστάκη. Την ιστόρηση ανέλαβε το Θηβαϊκό εργαστήριο του Γεωργίου και Φράγκου Κονταρή.

Ο νάρθηκας του ναού κοσμείται από τους κύκλους των μαρτυρίων σύμφωνα με το Μηνολόγιο, από τον κύκλο της ζωής του Αγίου Νικολάου, από τις συνθέσεις των Αίνων, της κλίμακος του Ιωάννου και του Κανόνος εις κοιμηθέντας. Το παρεκκλήσιο του Προδρόμου κοσμούν ο Παντοκράτωρ, οι Ευαγγελιστές και οι Αγγελοι. Η συνολική συγκρότηση και η διάρθρωση του εικονογραφικού προγράμματος, τόσο του καθολικού όσο και του παρεκκλησίου φανερώνουν την ισχυρή επιρροή της Κρητικής τέχνης. Στη δυτική πλευρά του συγκροτήματος της Μονής υπάρχει χτισμένος ένας ογκώδης και οχυρός πύργος με μεγάλη ιστορία. Το αρχικό κτίσμα που είναι στραμμένο προς την θάλασσα, χρονολογείται στον 15ο αιώνα, Σύμφωνα με μια παράδοση τον πύργο έχτισε (ή επισκεύασε) ο ίδιος ο Όσιος Δαυίδ ο Γέροντας για να προστατεύσει τους μοναχούς υπό τις πειρατικές επιδρομές. Σήμερα το μνημείο, που έχει καλυφθεί από κεραμοσκεπή φιλοξενεί το Αρχονταρίκι και τη βιβλιοθήκη του Μοναστηριού καθώς και μία μικρή έκθεση κειμηλίων της Μονής.

Η ιστορία της Μονής Γαλατάκη δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί μέσα σε λίγες γραμμές κειμένου συνοπτικής αναφοράς. Το αρχείο όμως και οι πνευματικοί θησαυροί, που φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη και στις κρύπτες της Μονής, μπορούν να ξετυλίξουν στον μελετητή τους, εικόνες και γεγονότα που κάνουν τη φαντασία, τον θρύλο και την πραγματικότητα να ταυτίζονται και να δημιουργούν ένα ακόμη τεκμήριο για το ανεπανάληπτο μεγαλείο της πατρίδας μας.

Η Μονή Γαλατάκη ήταν ανδρική σε όλη τη διάρκεια της πολύκροτης ιστορίας της. Από το 1946 όμως μετετράπη σε γυναικεία.