Κουρκουλοί

Το χωριό Κουρκουλοί είναι ένας παραδοσιακός ορεινός οικισμός. Βρίσκεται στο 3ο χιλιόμετρο πάνω από τον άξονα του κεντρικού δρόμου Χαλκίδας-Λίμνης και στους πρόποδες του Ξηρού όρους, μέσα σε όμορφες καταπράσινες πευκόφυτες εκτάσεις, σε επικλινές έδαφος και σε υψόμετρο 400 μέτρων. Έχει πανοραμική θέα, κοιτάζοντας προς τον ορίζοντα του Αιγαίου πελάγους αλλά και του Ευβοϊκού κόλπου. Οι περίπου 450 κάτοικοι του χωριού είναι ευγενικοί, πολύ φιλόξενοι και προσφέρουν στους ξένους τα καλής ποιότητας παραδοσιακά ντόπια κρασιά τους. Η ιστορική εκκλησία της Αγίας Παρασκευής είναι ο ενοριακός ναός του χωριού.

Το χωριό χτίστηκε από τους κατοίκους του οικισμού Γκουλάρι, που βρισκόταν σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων από το σημερινό χωριό προς την περιοχή του Δρυμώνα. Η αναγκαστική αυτή μετακόμιση των κατοίκων έγινε εξαιτίας των ληστρικών και κουρσάρικων επιδρομών, μια και το Σκουλάρι δεν ήταν χτισμένο σε κατάλληλη τοποθεσία, η οποία θα επέτρεπε την οπτική επικοινωνία με τα ψηλά σημεία της περιοχής από όπου δίνονταν τα σήματα των εγκατεστημένων εκεί παρατηρητών προς τα γύρω χωριά για την επικείμενη εισβολή των ληστών. Έτσι οι πολυπάθεις κάτοικοι του Σκουλαριού μην υποφέροντας άλλο τις επιδρομές, εγκατέλειψαν το χωριό τους και έχτισαν τους Κουρκουλούς στη θέση που βρίσκονται σήμερα, ώστε αφενός μεν να βλέπουν τα σήματα των παρατηρητηρίων, αφετέρου δε να βρίσκονται πλησιέστερα στα Αχμέταγα (σημερινό Προκόπι) όπου έδρευαν οι Τουρκικές αρχές.

Το χωριό οι κάτοικοι το ονόμασαν αρχικά Νέο Σκουλάρι. Οι Τούρκοι όμως ονόμασαν το χωριό «Κουρκουλοί» που σημαίνει «κυνηγημένοι άνθρωποι». Έτσι επεκράτησε αυτή η ονομασία που διατηρήθηκε μέχρι και σήμερα. Μερικά χρόνια πριν την επανάσταση ένας Τούρκος αξιωματούχος που εγκαταστάθηκε στο χωριό έγινε κύριος της περιοχής. Μετά την κήρυξη της επανάστασης ο Τούρκος αυτός έφυγε και εγκαταστάθηκε στη Χαλκίδα. Από εκεί πούλησε το μεγαλύτερο μέρος της ιδιοκτησίας του στο ρουμελιώτη Γ. Καρατζά. Το υπόλοιπο μέρος περιήλθε στην κρατική ιδιοκτησία. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης οι Κουρκουλοί υπήρξαν ένα από τα καλυτερα λημέρια του Αγγελή Γωβιού συμπολεμιστής του οποίου υπήρξε και ο Γ. Καρατζάς. Παροιμιώδης μετά από την ήττα στα Βρυσάκια έγινε για τους κατοίκους η φράση «Τι τάπασες Γιωργάκη μου μετά τον Αγγελάκο».

Τοπωνύμια, ερείπια παλιών οικισμών και ναών και πολλά άλλα στοιχεία αποτελούν ενδείξεις κατοίκησης στα υπερκείμενα υψώματα του Ξηρού όρους, ακόμη και κατά την λίθινη εποχή. Γλωσσολογικά και άφθονα λαογραφικά στοιχεία, οδηγούν στο συμπέρασμα πως η ιστορία των Κουρκουλών είναι ένα αξεδιάλυτο πρόβλημα. Ακόμη και το ετυμολογικό του ονόματος του, που (φαινομενικά μόνο) προέρχεται από τουρκικές λέξεις, είναι υπό αμφισβήτηση. Με το τέλος της Ενετοκρατίας και στα πρώτα μόλις χρόνια της Τουρκοκρατίας (1474) συναντάμε το χωριό με τη σημερινή του ονομασία. Οι Κουρκουλοί τότε φέρονται από τους τουρκικούς καταλόγους να κατοικούνται από 50 περίπου οικογένειες.