Μουρτιά

Το χωριό Μουρτιάς ή Μυρτιάς, είναι χτισμένο στην ανατολική πλευρά του λόφου «Σταυρός» μέσα σε δάσος από πεύκα και ελιές, κάτω ακριβώς από τη Β.Δ. πλευρά του επιβλητικού Μεσοπέτριου όρους. Βρίσκεται κοντά στο δρόμο Λίμνης-Χαλκίδας.

Το όνομα του χωριού προέρχεται πιθανότατα από το θάμνο μυρτιά, ο οποίος αφθονεί στην περιοχή, χωρίς να λείπουν και άλλες λαϊκότερες εξηγήσεις. Η κατοίκιση στην περιοχή χρονολογείται στη νεολιθική περίοδο. Κοντά στο χωριό έχει εντοπιστεί οικισμός της αρχαιότερης νεολιθικής περιόδου. Ένας προϊστορικός χειροπέλεκις εκείνης της εποχής εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδος. Η θέση ήταν κατάλληλη για τη δημιουργία προϊστορικού οικισμού μια που βρίσκεται στην άκρη μίας εκτεταμένης κοιλάδας με χαμηλούς καλλιεργήσιμους λόφους και άφθονα νερά. Μικροί οικισμοί πρέπει να υπήρχαν στην περιοχή και κατά τους γεωμετρικούς, αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους, όπως μαρτυρούν τα έως τώρα ευρήματα. Το Περιρραντήριο, επιτύμβιες στηλες, καθώς και διάφορα θραύσματα, που έχουν βρεθεί στο Μουρτιά και την ευρύτερη περιοχή Δάφνης και Κεχριών, εκτίθενται σήμερα στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Λίμνης. Ο συνοικισμός στη σημερινή θέση είναι σχετικά νέος και άρχισε να δημιουργείται από το έτος 1880. Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν γεωργοι ,ποιμένες προερχόμενοι κυρίως από τον παλιό οικισμό του Αγ. Βασιλείου που βρισκόταν στους πρόποδες του Ξηρού όρους, αλλά και άλλα ορεινά χωριά.

Στο ανατολικά μέρος του χωριού στη τοποθεσία «Στεφάνι» σώζονται πολεμίστρες και θεμέλια διπλής οχύρωσης από φρούριο κλασικών χρόνων. Σύμφωνα με την παράδοση στο σημείο αυτό είχαν γίνει μάχες μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων κατά την επανάσταση του 1821. Κατά την τελευταία απογραφή ο Μουρτιάς κατοικούνταν από 300 κατοίκους.