ΕΛ 
Το πέρασμα του λαϊκού ζωγράφου από την Βορειοανατολική Εύβοια και η ολιγοήμερη παραμονή του στην Αγία Άννα
Η ταυτότητα και ο χαρακτήρας του γυρολόγου λαϊκού ζωγράφου, φαίνεται ξεκάθαρα στα πιο κάτω λόγια του ποιητή του "Με γάλου Ανατολικού", Α. Εμπειρίκου λέγοντας για τον καημένο το γυρολόγο Θεόφιλο πως πίσω απ' τις αισθήσεις υπάρχει η ευγένεια ε κείνου που τις πρωτοξυπνά... και "Εκείνος ή ταν ευγενής, φουστανελάς εκ Βαριάς Μυτιλήνης. 0 Θεόφιλος ήταν πολύ απλός δεν μι λούσε ποτέ για τον εαυτό του, πάντοτε άφηνε τους άλλους να μιλήσουν γι'αυτόν και για τις ζωγραφιές του κι έγινε με μιας, όχι απλώς σπουδαίος, αλλά μέγας και πρωτοπόρος της νεοελληνικής ζωγραφικής. Μυθοποιήθηκε κι αυτός χωρίς να το θέλει. Ήταν ένας ιδιόμορφος καλλιτέχνης. Πολλοί ειδήμονες γύρω από τα εικαστικά, που ασχολήθηκαν με το έργο του, παραδέχονται ότι αυτό δεν είχε καμία σχέση με το καθαρό πνεύμα κι όλα τα δημιούργησε από ένστικτο με τρόπους ασυνήθιστους, ζωγράφιζε εντελώς ελεύθερα, δεν κοίταζε κανόνες ζωγραφικής ούτε γνώριζε καν την προοπτική.
Πριν αναφερθώ στις περιπλανήσεις του φτωχού αυτού γυρολόγου της ζωγραφικής, θεωρώ σκόπιμο να γράψω κι ορισμένα για την ιδιωτική του ζωή, αρχίζοντας από την παιδική του ηλικία, που σημάδεψε βαθύτερα την περαιτέρω εξέλιξη του λαϊκού αυτού ζωγράφου.
0 Θεόφιλος Χατζή Μιχαήλ γεννήθηκε στη Βαριά Μυτιλήνης. 0 πατέρας του ήταν ο Γαβριήλ Κεφάλας, τσαγγάρης, η δε μητέρα του λεγόταν, το 1870, Χατζημιχαήλ, επίθετο το οποίο προτίμησε. Είχε δε, έναν πολύ καλό παππού που του έμαθε τα μυστικά του χρώματος... γιατί ζωγράφισε πάντοτε Αγίους σε κάποιο μοναστήρι της Μυτιλήνης κι ο μικρός Θεόφιλος ήταν πάντοτε κοντά του. Από τότε αρχίζει κάτι να συμβαίνει στο είναι του, στη ψυχή του μικρού παιδιού. Από τότε άρχιζε να μαζεύει ρεκλάμες, παλιά σχέδια, μορφές αρχαίων Ελλήνων θεών και ήρωες του 21. Άρχιζε δε, να ζωγραφίζει ώρες ατέλειωτες. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα πέρασε στη Μυτιλήνη σαν αλλιώτικος άνθρωπος. 0ι συντοπίτες του τον χαρακτήριζαν αλαφροϊσκιωτο, ονειροπόλο, ανέμελο για το κάθε τι. 0ι συνομίληκοί του τον "έπαιρναν στο ψιλό". 0ι συγγενείς και οι μπαρμπάδες του τον έλεγαν ανεπρόκοφτο, λέγοντάς του συχνά "πως θα ζήσεις μωρέ με τα καραγκιόζια που έχεις γεμίσεις τους τοίχους του χωριού ;". άλλοι πάλι τον έλεγαν τρελό εγωιστή που δεν έβγαζε ποτέ την φουστανέλλα γιατί ήθελε να παριστάνει κάποιο ήρωα του 21 (Κολοκοτρώνη, Διάκο κλπ).
Ύστερα απ' όλα αυτά δεν τον χωρούσε πια η Βαριά, αλλά ούτε κι όλη η Μυτιλήνη. Έτσι το 1900 περνάει με ένα καϊκι αντίπερα στη Μικρά Ασία. Κάνει δυο χρόνια τον γυρολόγο στα χωριά και μετά λένε πως πήγε και εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη όπου το Ελληνικό Προξενείο τον διόρισε ως καβάση. Αυτό του άρεσε πολύ. Φορούσε πάντα την ευζωνική φουστανέλα κι έβγαινε στην ύπαιθρο κι έκανε πολλές παραστάσεις. Μια μέρα όμως του 1907 μάζεψε γρήγορα τα μπογαλάκια του και μ' ένα μικρό καραβάκι και φτάνει στο Βόλο και την ίδια μέρα ανηφορίζει για τα χωριά του Πηλίου κι αρχίζει να ζωγραφίζει ελεύθερα. Αρχίζει από τους τοίχους της Ανακαπιάς του Άνω Βόλου. Στο Πήλιο μένει τρία με τέσσερα χρόνια κι έκανε ανεξίτηλα πολύ σπουδαία έργα.
Και πάλι ένα πρωϊ κατεβαίνει στο Τρίκερι και με ένα ψαροκάϊκο περνάει απέναντι στο Γρυπονήσι. Είναι αρχές της δεύτερης δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους. Τις πρώτες μέρες έμεινε σε μικρούς παραθαλάσσιους οικισμούς της περιοχής του Ξηροχωρίου και κατόπιν ανηφόρισε στα ορεινά αλλά και εκεί δεν μπόρεσε να στεριώσει. Η όλη του εμφάνιση με την φουστανέλα, η συνεχής ταλαιπωρία του προξενούσαν την κακομοιριά και την χλεύη. Όλα αυτά τον αναγκάζουν να πάει για κάπου αλλού. Κουρασμένος τώρα πια χωρίς κανέναν συνάνθρωπο δίπλα του, του φτάνει η δική του αθλιότητα. Ακουμπά στο ραβδί του και κάνει πάλι κουράγιο, για δύσκολα ορεινά χωριά. Κι όμως έχει αντοχή. Πέρασε τις πανέμορφες τοποθεσίες του Μακρολίβαδου και πήρε ένα πολύ στενό και δύσβατο μονοπάτι που τον οδήγησε στην ρεματιά του ποταμού Νηλέα (Αράπη) και από εκεί ανηφορίζοντας για τις Αμέλαντες πέρασε από το ξωκλήσι του Αηλιά. Μπήκε μέσα κρατώντας ένα ρυπαρό τσεργί, το άφησε σε μια γωνιά, ήπιε λίγο νερό και άρχισε να ζωγραφίζει την μορφή του Άηλιά. Τον ζωγράφισε πολύ σύντομα και οι παλιότεροι έλεγαν ότι έμοιαζε με κάποιον αγωνιστή του 21 και στα πόδια του είχε κόκκινα φανταχτερά τσαρούχια με φούντες. Αφού τελείωσε την ζωγραφιά βγήκε από την εκκλησία και ρώτησε ένα βοσκό να του πεί το μονοπάτι για την Αγία Άννα. Ακολούθησε το δρόμο και σε μια ώρα έφτασε στην Αγία Άννα.
Ήταν σχεδόν βράδυ με ψιλόβροχο όταν έφτασε στην πλατεία του χωριού και μπήκε στο καφενείο. Στεκόταν αρκετή ώρα όρθιος, αμίλητος και κοιτούσε όλους τους ανθρώπους με αφέλεια και καλοσύνη. Η παρουσία του εντυπωσίασε όλους. Σηκώθηκαν όλοι από τις καρέκλες πήγαν κοντά του και τον κοιτούσαν περίεργα, φορούσε μια λευκή φουστανέλα, στον ώμο του είχε ένα τσεργί και ένα σελάχι με μπογιές στο ζωνάρι του. Πολλοί από τους παλιότερους κατοίκους της περιοχής του Δήμου Νηλέως ομολογούσαν ότι οι τότε Αγιαννιώτες έδειχναν πάντοτε αγάπη και ιδιαίτερη φιλοξενία σε κάθε ξένο που θα περνούσε από τον τόπο τους, όπως έγινε και με τον ανώνυμο οδοιπόρο, τον Θεόφιλο. Αλλά και ο ίδιος αισθάνθηκε διαφορετικά για την εγκαρδιότητα και την αγάπη που του έδειχναν και άρχισε να ζωγραφίζει διάφορα έργα με ενδιαφέρον, αίγλη και εγκαρδιότητα. Έμεινε αρκετές μέρες στην Αγία Άννα και για λίγο ψωμί ζωγράφιζε σε σπίτια, καφενεία και ταβέρνες.
Στην παλιά ξακουστή ταβέρνα του Γιάννη Χειμάρρα είχε ζωγραφίσει σε μεγάλο μέγεθος στους δυο τοίχους "το Αλώνισμα" και την "Γενοβέφα". Δυστυχώς πριν από λίγα χρόνια η ταβέρνα αυτή κατεδαφίστηκε και τα έργα καταστράφηκαν, αφού βέβαια οι ιδιοκτήτες δεν γνώριζαν την σπουδαιότητα και την αξία αυτών των έργων. 0ι παλιότεροι κάτοικοι του χωριού μας έλεγαν ότι όλες τις μέρες που ήταν ο Θεόφιλος στην Αγιάννα ζωγράφιζε συνεχώς επηρεασμένος από το πανέμορφο περιβάλλον της περιοχής μας και την συμμετρία του χωριού μας με τα όμορφα καλντερίμια, τις καθαρές αυλές των κατάλευκων σπιτιών, τους στενούς δρόμους τους φουστανελοφόρους και τις πάντα χαρούμενες και γλυκομίλητες γυναίκες που φορούσαν με καμάρι την παραδοσιακή φορεσιά τους, τα σεγκούνια. Επομένως η γενέθλια πατρίδα μου, η Αγία Άννα, είχε την καλή τύχη να πάρει μια θέση στο λαμπρό του έργο, την αίγλη της ιχνογράφησης του Θεόφιλου στην ελληνική ύπαιθρο, που τίμησε την ανάμνηση του τόπου μας. Αδιάψευστος μάρτυρας αυτής της εκδοχής είναι ένας πίνακας που διασώθηκε με τον τίτλο ποιμενικά και εντός παρενθέσεως (Αγία Άννα - Χαλκίδας), ανήκει στην συλλογή του Ελευθεριάδη Πέτρα Μυτιλήνης και έχει διαστάσεις 0,96χ0,66 και είναι ένας από τους 16 πίνακες του Θεόφιλου που δημοσιεύει ο 0δυσσέας Ελύτης : 0 Ζωγράφος Θεόφιλος (Τετάρτη έκδοση).
Του Χρήστου Παπαστάμου Συν. Δασκάλου Αγία Άννα Δημοσιεύθηκε στη Βόρεια Εύβοια 123
